Tính từ đầu năm 2024 đến nay, Bảo hiểm xã hội huyện Ninh Hải đã giải quyết cho 838 người nhận BHXH 01 lần tăng 14 người so với cùng kỳ năm 2023, trung bình mỗi tháng, cả huyện có gần 100 người lựa chọn hưởng BHXH một lần dù xác định mất đi nhiều quyền lợi quan trọng như: thiệt thòi về mức hưởng trợ cấp BHXH một lần so với mức đóng BHXH hàng năm; không được nhận lương hưu hằng tháng khi về già; mất tiền mua thẻ BHYT mà mức hưởng khi khám, chữa bệnh BHYT thấp hơn người có lương hưu được cấp thẻ miễn phí; không được hưởng trợ cấp mai táng và trợ cấp tử tuất cho người thân khi qua đời…

Người lao động làm thủ tục để nhận BHXH 01 lần tại bộ phận 01 cửa

Mặc dù đã được cán bộ BHXH tuyên truyền những thiệt thòi khi quyết định nhận BHXH 01 lần, tuyền truyền lựa chọn bảo lưu để sau này tiếp tục tham gia tại nơi làm mới hoặc lựa chọn tham gia BHXH tự nguyện như một khoản tiết kiệm, để dành cho tương lai. Song tỷ lệ người rút BHXH một lần vẫn đang không ngừng tăng cao, năm sau cao hơn năm trước. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, tuy nhiên theo tìm hiểu qua quá trình tư vấn vận động, có thể ghi nhận một số nguyên nhân chính như sau: 

Thứ nhất, những năm gần đây, sau khi đại dịch COVID-19 qua đi để lại hậu quả hết sức nặng nề, cùng với tình hình kinh tế biến động, các công ty, xí nghiệp đã cắt giảm lao động khiến không ít người lao động (NLĐ) bị ảnh hưởng về thu nhập, việc làm. Cuộc sống gặp nhiều khó khăn dẫn đến tình trạng nhiều NLĐ cần có nguồn tài chính để trang trải các chi phí cho cuộc sống trước mắt, lo cho con cái học hành, một số người nhận để có vốn làm ăn… do đó làm gia tăng tỷ lệ người lựa chọn hưởng BHXH một lần.

Thứ hai, điều kiện 20 năm đóng BHXH, (Luật BHXH số 41/2024/QH15 có hiệu lực từ tháng 7/2025 giảm xuống còn 15 năm) và độ tuổi để được hưởng chế độ hưu trí hằng tháng là khá dài (đặc biệt đối với những người còn trẻ) khiến nhiều người lao động nản lòng. Trong tình hình thị trường lao động có những biến động khó lường như hiện nay, thu nhập bấp bênh, không ổn định khiến NLĐ khó lòng yên tâm để đóng BHXH lâu dài.

Thứ ba, Người đã rút một lần “rất dễ rút lần hai, ba” bởi lương của lao động trẻ thấp nên nghỉ việc không tiếc. Một số lao động trẻ thiếu kiến thức an sinh xã hội, mơ hồi về chính sách nên dễ bị tác động và sẽ lựa chọn quyết định nghỉ việc, sau đó quay lại công ty lương khởi điểm cũng không chênh lệch nhiều nên cứ nghỉ việc là nghĩ ngay đến khoản đóng bảo hiểm.

Thứ tư, nhiều NLĐ vẫn coi phần đóng góp BHXH của người sử dụng lao động như một khoản phúc lợi lớn cho mình. Họ không coi đó là khoản đóng góp mà nhà nước yêu cầu người sử dụng lao động phải có trách nhiệm trong quá trình NLĐ làm việc cho mình, đây cũng là trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, để bảo vệ NLĐ khi về già, không còn khả năng làm việc, và không có thu nhập vẫn có lương hưu. Do đó, mỗi khi có dịp được hưởng “khoản phúc lợi lớn” này, NLĐ thường “tận dụng” ngay từ chối mọi thông tin, tư vấn của cán bộ cơ quan BHXH

Thứ năm, thiếu sự liên kết, hỗ trợ từ chính sách bảo hiểm thất nghiệp. Mục tiêu của chính sách bảo hiểm thất nghiệp là duy trì việc làm cho NLĐ mất việc làm thông qua giới thiệu việc làm, đào tạo chuyển đổi nghề… Nếu thực hiện tốt chính sách bảo hiểm thất nghiệp, sẽ góp một phần giải quyết bài toán về việc làm, qua đó giải quyết tài chính ngắn hạn để NLĐ ổn định cuộc sống, thay vì tìm đến BHXH một lần như là một công cụ tài chính trước mắt.

Thứ sáu, công tác tuyên truyền còn có những bất cập, chưa bảo đảm để người tham gia BHXH hiểu rõ, đầy đủ, chính xác về vai trò, ý nghĩa của BHXH. Trong thực tế, người tham gia BHXH vẫn bị ảnh hưởng của các thông tin không chính thức, thậm chí sai lệch về BHXH, nhận thức của NLĐ về an sinh xã hội và BHXH chưa cao, chưa đầy đủ. Một số người thậm chí còn cho rằng, khi chính sách thay đổi theo họ sẽ bị thiệt... Điều này đã góp phần làm cho NLĐ có quyết định rút BHXH một lần hơn là để nhiều năm sau mới rút.

Trước thực trạng nêu trên, BHXH huyện vẫn tích cực phối hợp với địa phương tuyên truyền về chính sách BHXH, BHYT, BHTN, tiếp tục tuyên truyền NLĐ nên cân nhắc thật kỹ lưỡng những yếu tố được và mất trước khi quyết định hưởng BHXH một lần. Với mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội và việc thực hiện mục tiêu: “từng bước mở rộng vững chắc diện bao phủ” và “hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân”. Việc NLĐ nhận BHXH 1 lần đồng nghĩa với việc họ rời bỏ hệ thống BHXH, tự tước bỏ quyền được tham gia, thụ hưởng các chế độ BHXH, đặc biệt là các chế độ dài hạn như hưu trí, tử tuất. Ngoài lương hưu hàng tháng được nhận, NLĐ được cấp miễn phí thẻ bảo hiểm y tế, do quỹ hưu trí tử tuất bảo đảm. Như vậy, NLĐ không phải lo lắng khi ốm đau, bệnh tật. Khi NLĐ bị chết, thân nhân được nhận trợ cấp mai táng và trợ cấp tuất hàng tháng hoặc tuất một lần. Nếu so sánh giữa việc hưởng lương hưu hàng tháng và việc lĩnh trợ cấp 1 lần cho cùng một khoảng thời gian đóng BHXH thì tổng lợi ích bằng tiền khi hưởng lương hưu hàng tháng sẽ cao hơn hơn gấp nhiều lần./.